Pierwsza publikacja w magazynie Relacje nr 3/2014 wydawanym przez stowarzyszenie Inicjatywa Firm Rodzinnych

Zaufanie jako zasób strategiczny rodzinnego przedsiębiorstwa

Zaufanie, które jest składową kapitału społecznego rodziny, ma charakter emocjonalny i roz­wija się już w rodzinie, a potem - gdy rodzina zakłada swój wła­sny biznes, wnoszone jest do nie­go jako zasób strategiczny. Zaufanie emocjonalne ma miejsce, gdy jednostki rozumieją wzajemnie swoje pragnienia, jest zbieżność ich celów, jedność myślenia i odczu­wania z uwagi na podzielane normy i wartości. Jednostki identyfikują się ze wspólnymi potrzebami, priorytetami i preferencjami, są gotowe do nadzwyczajnych poświęceń i wyrzeczeń. Najlepszym środowiskiem dla zaufania na ba­zie emocji i tożsamości jest pokrewieństwo - rodzina.

Dążeniem wielu organizacji społecznych jest zbudo­wanie zaufania między jej uczestnikami, przynajmniej zbliżonego do emocjonalnego, jako metody budowania zespołowości, kultury współpracy i wymiany doświadcze­nia. Duże wysiłki są podejmowane w tym celu, ale efekt końcowy jest nieznany i oddalony w czasie. W firmach nie­rodzinnych łatwiej zbudować jest zaufanie oparte o kalku­lację czy kompetencje. W firmach rodzinnych jest odwrot­nie. Od samego początku biznes dysponuje najcenniejszą formą zaufania opartą o emocje, a w celu jego utrzymania właściciele rodzinni powinni budować zaufanie oparte na wiedzy i systemie (procedurach obowiązujących w bizne­sie). Najlepszą drogą do wytworzenia zaufania opartego na wiedzy lub kompetencjach jest uczestnictwo członków rodziny w programach edukacyjnych z zakresu zarządza­nia przedsiębiorstwem oraz gruntowne przygotowanie za­wodowe sukcesorów do pełnienia funkcji menedżerskich w przyszłości. Chodzi o eliminowanie sytuacji, w których zarządzający mogą popełniać błędy wynikające z braku kompetencji, narażać wspólny biznes na ryzyko i niepew­ność, co jest prostą drogą do erozji i utraty zaufania emocjo­nalnego wśród członków rodziny.

 Rola przekonań i norm rodziny

W firmie rodzinnej infrastruktura moralna składa się ze zbioru wierzeń i przekonań na temat rodziny, biznesu, wspólnoty lokalnej oraz ich wzajemnych powiązań. Inten­sywne, długotrwałe i głębokie relacje w ramach sieci rodzi­ny kształtują, rozwijają i utrwalają te przekonania. Kiedy rodzina zakłada biznes, wierzenia, przekonania i normy formalnego i nieformalnego kodeksu etyki i zachowań w firmie rodzinnej. Pierwotne źródło filozofii i norm każdej rodziny, a szcze­gólnie jej infrastruktury mo-ralno-etycznej, stanowią wro­dzone, „genetyczne" moralne intuicje ludzkie, które są nie­zależne od kultury narodowej, czasu i miejsca, i które wyrażają uniwersalne zasady rozróżnia­nia dobra i zła. Podczas intensyw­nej komunikacji między członkami rodziny, której celem jest rozwiązanie problemu w samej rodzinie czy w bizne­sie rodzinnym, ma miejsce odwoływanie się właśnie do intuicji moralnych. Chociaż wypraco­wanie w ten sposób kolejnych norm na bazie pierwotnych intuicji moralnych może przebiegać różnie w każdej rodzi­nie, fundamenty pozostają niezmienne. Komunikacja mię­dzy członkami rodziny jest zasadniczym mechanizmem, który kreuje, rozwija, powiększa i utrwala wspólnie po­dzielane moralno-etyczne normy rodziny i wolę ich prze­strzegania. Warunkiem koniecznym dochodzenia do silnej moralności w rodzinie jest przebieg komunikacji między jej członkami w formie dialogu partnerskiego, a nie w formie rywalizacji czy dominacji którejś ze stron w celu narzuca­nia swojego, partykularnego punktu widzenia, normy, któ­rej respektowanie przez wszystkich może być wątpliwe.

Efektem tak kreowanego kapitału społecznego rodziny w biznesie jest: silna kultura współpracy i dzielenia się wie­dzą oraz doświadczeniem, zwana architekturą wewnętrzną biznesu, silne, pozytywne relacje z otoczeniem wynikające ze szczególnej odpowiedzialności społecznej i orientacji biz­nesu na potrzeby i oczekiwania jego uczestników, zwane ar­chitekturą zewnętrzną biznesu, uczciwość, niezawodność, wysoki poziom jakości i bezpieczeństwa oferty biznesowej determinujące siłę marki i wysoką reputację biznesu oraz rodziny. Wyłączność kapitału społecznego rodziny do jej członków pozwala na skuteczną ochronę tzw. wiedzy milczą­cej (czyli wiedzy, którą się potrafi zastosować, ale której się nie opi­suje lecz przekazuje ustnie lub nabywa w drodze doświadczenia). Wiedza ta stanowi jedno z istotnych źródeł przewag konku­rencyjnych w zakresie technologii i wiedzy niekodowanej, a także jest chroniona przed inwigilacją ze strony konkuren­tów. W warunkach nowej ekonomii XXI wieku wymienione powyżej zasoby niematerialne są fundamentalne w proce­sie rozwoju biznesu i osiągania spektakularnych sukcesów w otoczeniu globalnym. Jakże prawdziwe wydaje się twier­dzenie klasyków amerykańskich, że rodziny są gwarantem zdrowego społeczeństwa, a biznesy rodzinne - zdrowej i społecznie odpowiedzialnej gospodarki. •